Đối tượng mắc bệnh

Tai biến mạch não do huyết khối hay gặp nhất ở người cao tuổi mắc chứng xơ vữa động mạch và tăng huyết áp không được điều trị. Tai biến mạch não do tắc mạch thường xảy ra ở người mắc chứng rối loạn nhịp tim như rung nhĩ, nhồi máu cơ tim, suy tim. Xuất huyết não có thể xuất hiện ở người tăng huyết áp không được điều trị. Xuất huyết não cũng có thể là hậu quả của chấn thương đầu hoặc vỡ phình mạch bẩm sinh.

Triệu chứng

Biểu hiện của đột quỵ não thường bao gồm yếu hoặc liệt đột ngột nửa người kèm theo liệt mặt một bên; rối loạn khả năng nói và hiểu lời nói; mờ hoặc mất khả năng nhìn một mắt; cảm giác chóng mặt hay lảo đảo không giải thích được nguyên nhân hoặc ngã đột ngột. Triệu chứng của cơn thiếu máu não thoảng qua tương tự nhưng ở mức độ nhẹ hơn và chỉ diễn ra trong một khoảng thời gian ngắn. Các cơn thiếu máu thoảng qua là dấu hiệu cảnh báo quan trọng đối với sự xuất hiện đột quỵ thực sự sau đó.

Chẩn đoán

Chẩn đoán đột quỵ và cơn thiếu máu não thoáng qua trong đa số trường hợp dựa vào bệnh sử, thăm khám lâm sàng toàn diện và tìm kiếm các dấu hiệu thần kinh. Khai thác triệu chứng giúp ích cho thầy thuốc rất nhiều trong việc xác định vị trí của thương tổn não. CT scanner sọ não là xét nghiệm rất quan trọng trong định khu tổn thương. Siêu âm doppler động mạch cảnh (động mạch chính cung cấp máu cho não) có thể giúp cho việc tiên lượng đột quỵ và chọn lựa giải pháp điều trị thích hợp.

Điều trị

Cục máu đông là nguyên nhân gây ra ít nhất 70% các ca đột quỵ não. Trong trường hợp này, thuốc chống đông máu nếu được sử dụng trong vòng vài giờ từ khi khởi phát triệu chứng có thể giảm được hậu quả của đột quỵ. Tuy nhiên, thuốc này lại trở nên nguy hiểm nếu đột quỵ là xuất huyết não. Sau giai đoạn cấp tính, điều trị hướng tới việc phục hồi chức năng và dự phòng đột quỵ tái phát. Các biện pháp bao gồm: kiểm soát các yếu tố nguy cơ (tăng huyết áp, thuốc lá, tăng cholesterol máu...); sử dụng thuốc chống ngưng tập tiểu cầu (aspirin) và thuốc chống đông nếu có chỉ định. Một số bệnh nhân được phẫu thuật bóc tách mảng vữa xơ trong lòng động mạch cảnh.

Biến chứng

Khi một vùng của não không được cấp máu, các tế bào sẽ bị chết trong thời gian vài phút đồng hồ. Hậu quả là hoạt động của vùng cơ thể do khu vực não này chi phối sẽ bị rối loạn. Tuỳ thuộc vào vị trí, mức độ thương tổn mà biểu hiện những thiếu hụt về vận động, ngôn ngữ, trí nhớ, thị giác, nhân cách và các chức năng khác. Tổn thương do đột quỵ có thể vĩnh viễn hoặc phục hồi một phần hay toàn bộ. Đột quỵ xuất huyết não thường đẹ doạ tính mạng người bệnh hơn bởi tình trạng chảy máu nặng sẽ dẫn tới gia tăng áp lực trong sọ và gây thương tổn thêm vùng xung quanh ổ chảy máu.

Dự phòng

Dự phòng đột quỵ là nhằm kiểm soát các yếu tố nguy cơ chủ yếu như tăng huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường, tăng cholesterol máu, thuốc lá, béo phì và tình trạng ít vận động.

Ths. Phan Đình Phong